KAHVERENGİ KOKARCA BÖCEĞİ FINDIK İÇİN ZARARLIDIR.

Necdet Topçuoğlu

Geçmiş yıllardaki Japon Kelebeği saldırısından sonra, Kahverengi Kokarca böceği istilası başlamıştır. Bu böcek Çin, Japonya, Kore Yarımadası ve Tayvan’a ait bir böcek türüdür. Söz konusu böceğin larva ve yetişkinleri, yüzden fazla bitki türünden beslenmektedir. Kokarca böceğinin diğer isimleri, Koku böceği veya Asker böceği olarak bilinmektedir. Kahverengi kokarca 2014 yılında Olimpiyatlar sırasında İtalya’dan Rusya’nın Soçi kentine gelmiş, oradan da Gürcistan’a yayılmıştır. Böceğin 2016 yılından 2018 yılına kadar, Gürcistan’daki  fındık ürününün üçte birini tahrip ettiği söylenmektedir.

Kahverengi Kokarca zararlısı Türkiye’ye ilk defa 2017 yılı Eylül ayında gelmiştir. Halen Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu ve Samsun illerinde görülmektedir. Türkiye’de özellikle fındık bitkisine zarar veren kahverengi kokarcanın, 2017’de 200 milyon, 2018’de 300 milyon, 2019 yılında ise yaklaşık 500 milyon dolarlık zarara neden olduğu ifade edilmektedir. 2019’da Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü bu türü yakalamak için Artvin’de 450 feromon tuzak kurmuştur. Uzmanlara göre, Artvin’deki fındıkların %20’sinin hasarlı olmasına neden olan bu türün, tedbir alınmadığı takdirde ileriki yıllarda fındıkta kalite kayıplarına sebep olacağı söylenmektedir. 

Yetişkin kahverengi kokarca böcekleri yaklaşık 1.7 santimetre uzunluğunda ve genişliğindedir. Üst tarafı koyu kahverengi olan türün alt tarafı kremsi beyaz-kahverengi renktedir. Bununla beraber bazı örnekler kırmızı, gri, açık kahverengi, bakır veya siyahın tonlarında da olabilir. Türü diğerlerinden ayıran en önemli özelliği ise mermerle kaplanmış gibi durmasıdır. Ayrıca antenindeki açık renkli çizgiler de ayırt edici özelliklerinden biridir. Bacaklarında soluk beyaz renkte benek veya çizgiler bulunmaktadır. Tüm kötü kokulu böcekler gibi, salgı bezleri göğsün alt kısmında, birinci ve ikinci bacaklar arasında yer almaktadır.

Böceğin kokusu “kişniş gibi keskin koku” şeklinde tarif edilmektedir. Karnındaki deliklerden koku yayabilen böcek, bu yeteneğini kuş ve kertenkelelere karşı bir savunma mekanizması olarak kullanmaktadır. Böceğe dokunmak bile koku salınımını tetiklemektedir. İnsanlara zarar verdiği tespit edilmemiştir. Ancak kokarca böceğinin vücut sıvıları toksik olduğu için insan derisi ve gözenekleri için tahriş edicidir. Böcek bitkileri emmek için hortumunu kullanmaktadır. Beslendiği meyvelerin dış yüzeyinde nekroz alanları veya çukurlu bölgeler oluşturmaktadır. Böceğin şeftali, elma, yeşil fasulye, soya fasulyesi, kiraz, ahududu ve armut gibi birçok bitkiye zarar verdiği rapor edilmiştir.

Kahverengi kokarcanın bilinen en etkili doğal düşmanı yaban arsıdır. Araştırmacılar ayrıca tekerlek böceği ve çeşitli örümcek türlerini de biyolojik silah olarak kullanmayı denemişlerdir. Birkaç örümcek türü hem yumurtalara hem de yetişkin kokarcalara saldırmıştır. Tespih böceklerinin de kokarcaların yumurtalarını yediği tespit edilmiştir. Buna karşın hem yumurta hem de yetişkinlere en istikrarlı saldıran türün tekerlek böceği olduğu görülmüştür. Kimyasal ilaçların pahalı olması ve çevre kirliliğine yol açması dikkate alınarak biyolojik mücadeleye önem verilmesi faydalı görülmektedir.

Dün Ordu, Güzeyalı mahallesinde görüştüğüm bir komşum, kahverengi kokarca böceğinin evinin bir odasını istila ettiğini, temizlemekte çok zorlandığını ifade etmiştir.  Böcek, sonbaharda evlerin içine girerek kışı uygun ortamda geçirmektedir. Uzmanlar bir evde 26.000’den fazla kahverengi kokarca böceğine rastlandığını rapor etmişlerdir. Böceğin yetişkinleri birkaç aydan bir yıla kadar yaşayabilmektedirler. Bina cephesinin içine, alt yüzeylere, pencere ve kapı çerçevelerine, bacalara veya girebilecekleri kadar büyük olan yerlere girmektedirler. Eve girdikten sonra kış uykusu moduna geçerler ve kışın geçmesini beklerler. Ancak evin içindeki sıcaklık aktif olmalarına neden olur ve ışık kaynaklarının etrafında hantalca uçabilirler. 

(28, Ağustos, 2023-Ankara)