Ormanın sıralı değişimi ve yaban hayatı

Ormanlar ülkemizin çevre ve ekonomisinin önemli bir parçasıdır. Ormanlar iyi yönetildiklerinde temiz hava ve su, yaban hayatı için yaşam alanları, güzel manzaralar, dinlenme alanları ve her gün hepimizin kullandığı 5.000'den fazla orman ürünü sağlar. 

Ormanlar iyi yönetilmediğinde aşırı sıkışıklık sebebi ile çeşitli hastalıklar, böcekler zararlıları ile ışık, su ve besin rekabeti nedeniyle genellikle sağlıksız ve verimsiz hale gelir. Bir ormanın sağlığını ve verimliliğini korumak veya geliştirmek ilgili hedeflerine ulaşmak için ormancılar çeşitli silvikültürel tedbirler ile yeniden gençleştirme ve bakım tekniklerini kullanır.

Ormanlar yeniden gençleştirme çalışmalarından başlayarak idare müddetinin sonuna kadar bir dizi değişimden geçer. Bir orman topluluğun bileşiminde zaman içinde meydana gelen sıralı değişime biz ormancılar buna ormanın süksesyonu diyoruz.

Bu sıralı değişimin her aşaması, çeşitli yaban hayatı türlerine farklı faydalar sağlar. Aslında pek çok tür, ihtiyaçlarını karşılayabilmek için birden fazla orman süksesyona ihtiyaç duymaktadır. Kemirgenler ve tavşanlar yiyecek ve barınak için bol miktarda ot ve çalının bulunduğu erken dönem ardışık ormanları (gençlik alanlarını) tercih ederler. Geyikler ve karacalar aynı zamanda erken ardışık olarak bulunan yiyeceğe de ihtiyaç duyarlar, ancak barınmak ve tehlikeden kaçmak için orta ve geç orman süksesyonda daha yoğun bitki örtüsüne ihtiyaç duyarlar. Yırtıcı kuşlar yaşlı ve kalın ormanlarda yuva yapar, ancak erken dönem ardışık ormanlarda bulunan kemirgenler ve yılanlarla beslenirler. Sincaplar gibi diğer yabani hayvanlar hem yiyeceklerini hem de barınaklarını yaşlı ve kalın ağaçlarda bulurlar. Ağaçkakanlarda sıralı değişimin son aşaması olan yaşlı ormanları tercih eder.

Bir orman sıralı değişim  yoluyla değiştikçe yapısı da değişir. Dikey yapı çok önemlidir, çünkü iyi gelişmiş bir üst kata sahip bir ormanda, alt örtü, çalı ve otsu katmanlar, çok çeşitli bitki ve hayvanlar bir arada var olabilir. Dikey yapı çok iyi korunursa çok çeşitli yaban hayatı mevcut olacak. Pek çok yaban hayatı türü, özellikle de kuşlar, ormanın dikey kapalılığını yaşam alanı kullanır.

Ormanlar genellikle "katmanlar" adı verilen yüksek katlı bir ağaç gibidir. Toprak, ot katmanı, çalı ve ağaç katmanı. Ağaç katmanının gölgeliklerinden ne kadar fazla güneş ışığı geçerse, çalı, ot ve toprak katmanları o kadar belirgindir. 

Daha fazla tür tüm katmanların bulunduğu bir ormanda bir arada var olabilirler. Dikey çeşitlilik farklı yaşlardaki çeşitli ağaçlara sahip ormanlarda en fazladır. Her katmanda başka hayvanlar yaşamaktadır. Ağaç katmanında çoğunlukla yuva ve üreme yerleri olan kuşlar yaşar. Yerde yaşayan avcı hayvanlar bu katmana zor erişirler. Ancak sincap ya da ağaç sansarı gibi memeliler ağaç katmanına çıkarlar. Sincap, orada yuvasını bile kurar. Baykuş , büyük benekli ağaçkakan, baştankaralar, sincap , guguk kuşu, siyah ağaçkakan, ağaç sansarı ve yarasalar ağaç katmanının önemli hayvan türleridir. Kuşlar, saklanmak, yuva yapmak ve lezzetli meyveler (örneğin üvez meyveleri, meyveler, ahududular) toplamak için çalı katmanını kullanır. Birçok çalının kuşları avcılardan koruyan dikenleri vardır. Çalılar 5 m yüksekliğe kadar büyüyebildiğinden, kötü hava koşullarından ve avcılardan geyik, karaca ve yaban keçisi gibi memelileri saklar.

Özellikle böcekler, otsu tabakanın otları ve eğrelti otları arasındaki yaşam alanlarına sahiptir. Ot katmanı hem koruma hem de gıda kaynağı olarak hizmet eder. Ağaçların gölgeliklerinden ne kadar fazla güneş ışığı geçerse, o kadar fazla bitki otsu tabaka içinde büyür. Ne kadar az güneş parlarsa o kadar zayıf olur. 

Bitki katmanındaki yaban arıları, böcekler, kelebekler, tırtıllar, sülün, tilki, tavşan, ateş böcekleri bulunur. Toprak katmanında böcekler, örümcekler ve sürüngenler bulunur, aynı zamanda fareler ve kirpi gibi memeliler de bulunur. Besin bakımından zengin toprak birçok hayvan için yiyecek sağlar. Aynı zamanda, toprağa küçük barınak veya tüneller kazan hayvanlar için bir sığınak olabilir. Toprak katmanındaki hayvanlar olarak kırkayak, kertenkele, böcekler, örümcekler, semender, salyangoz, orman kertenkelesi, orman faresi, sansar tilki, porsuk ve kirpiyi sayabiliriz.

Bir orman ekosistemini doğru aşamasını veya aşamalarını doğru miktarda ve dağıtımda sağlamak, yaban hayatını ormanınıza çekmenin ve korumanın anahtarıdır. Ormanınızı ister çeşitli yaban hayatı türleri için isterse tek bir tür için yönetmek istiyor olun, her türün yiyecek ve örtü açısından orman diziliminin hangi aşamalarına bağlı olduğunu mutlaka bilmeniz gerekecektir. Ormanlarımızı yöneten en küçük birimde görev olan orman işletme şefleri(orman mühendisleri) bu konularda mutlaka bilgi sahibi olmalıdır.