Orman kenarları doğa koruma açısından ne ifade ediyor?

Son yazılarımızda ormanlarımızdaki  biyoçeşitlilikten bahsetmiştik.
Ormancılar olarak sadece ağaçlara odaklanıp ormanın diğer unsurları olan canlıları gözardı edersek ormanların sürdürülebilirliğini tehlikeli atarız.Halbuki ufak dokunuşlar ile ormandaki canlı çeşitliliğini korumak hatta arttırmak mümkündür.Bugünkü yazımız orman kenarı ile ilgili  olacak.

Orman kenarları, nesli tükenmekte olan birçok bitki ve hayvana ev sahipliği yapmaktadır. Otları, çalıları ve küçük ağaçları ile varoluş açısından önemli, yapısal olarak zengin bir yaşam alanı oluşturur. 

Orman kenarları, özellikle çevredeki alanın temizlendiği, yoğun olarak kullanılan tarlaların manzarayı şekillendirdiği yerlerde türlerin yayılması için bir atlama taşı olup ve biyotopların ağ oluşturmasına katkıda bulunmaktadır.

İnsanların zaman içindeki faaliyetleri, orman ve tarım arazileri arasındaki sınırların giderek daha fazla ihlal edilmesine neden olmuştur.  Işık ve ısı koşullarının sınırlı bir alanda değiştiği ormanın katmanlı, zengin bir şekilde yapılandırılmış kenarı, birçok hayvan ve bitki türü için bir yaşam alanı sağlar.

Tipik orman kenarları tarım alanları, sular, çayırlar, meralar, dik yamaçlar, yollar veya demiryolu hatları ile sınırlandırılmıştır. Ormanın her kenarı farklıdır: şekil, yapı, derinlik, uzunluk ve biyolojik çeşitlilik en küçük alanda değişiklik gösterir. 

Farklı yapılara sahip orman kenarı, bitişik orman ve tarım alanları için sayısız hayvan yararına da ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca ormanın bir yaşam alanı olarak kenarı, fırlatma rampası veya basamak taşı çevreleyen manzaraya çevrilmesi , fauna için büyük önem taşımaktadır. Yabani arılar, karıncalar veya sıcağı seven kertenkeleler ve yılanlar güneşe maruz kalan, düşük bitki örtüsü yamaçlarını tercih eder. Daha büyük böcekler, farklı çalılıkların ve ağaçların ölü veya ölmekte olan  ağaçlarda ürerler. Yarasalar avlanma için bu orman kenarı hava sahasını kullanır. Birçok kuş türü ormanın kenarında yuva yapar veya yiyecek toplamak için ormanın besinini de kullanır. 

Doğa koruma uzmanları ve orman ekolojistlerinin bakış açısından ideal orman kenarı, birkaç biyotopu birleştiren 30 ila 40 metre genişliğinde bir şerittir. 

Biyolojik çeşitlilik açısından, doğaya yakın orman kenarları her durumda bir değerdir. Yumuşak bir geçişle birleşen ot, çalı tabakası ve ormanın yapısının ideal olduğunu göstermektedir.  Orman kenarları, sınır biyotoplarıdır. Bu, iki farklı habitat, bu durumda açık arazi ve orman arasındaki biyotoplar anlamına gelir. Ve bu tür sınır biyotoplarında, tür sayısı genellikle bitişik habitatlardakinden daha yüksektir. Bu arada bir ormanın kenarı sadece türlerin sayısını artırmaz. Aynı zamanda çok özel bir habitat olduğu için ne ormanın ne de açık arazinin hitap etmediği türleri barındıran başka bir habitat yaratır. Bunun nedeni birçok türün burada ormanın ve çayırların sunamayacağı bir yaşam alanı bulmasıdır.  Bu açıdan orman kenarları, biyotop ağının önemli bir unsurudur. 

Orman kenarının yapısı, kuvvetli rüzgarda bitişik ormanlık alanın stabilitesi için çok öneme sahiptir. Hava akımı , yükseklik profili ve ormanın kenarındaki bitki örtüsü yoğunluğundan belirleyici bir şekilde etkilenir.

Ancak şunu   üzüntüyle söylemeliyim ki, iyi bir ekolojik durumda çok az orman kenarı bulunmaktadır. Zira gerek yoğun ormancılık çalışmaları gerekse de  entansif tarımsal faaliyetler ve anız yangınları orman ve tarım arazileri arasındaki sınırların giderek daha fazla ihlal edilmesine neden olmuştur. Hatta bazı yerlerde otsu ve çalı katmanları herbisitlerle yok ediliyor. Artık ormanlar; yollar, tarlalar ve yerleşimlerle direk temas halinde. Bu yüzden ülkemizde ideal orman kenarları çok nadirdir. 

Ülkemizde orman yönetimi bu güne kadar orman kenarlarının doğal tasarımı ile ilgili plan ve proje yapmamıştır. Orman kenarlarının bakımı aslında günümüzde iyi bir profesyonel ormancılık uygulamasının bir parçasıdır. 

Ekolojik ormancılık odun hammaddesin sürdürülebilirliğinden daha ziyade doğal ekosistemlerin sürdürülmesine odaklanmayı hedefler. Tesis ve bakım önlemleri ile dinamik ve tür bakımından zengin bir orman kenarının oluşturulması ve korunması ekolojik orman yönetimi için bulunmaz bir fırsat  olacaktır.